Wie zelf wil beleggen, kan aandelen en obligaties kopen op de beurs. Dat gaat altijd via een financiële instelling zoals een bank of een effectenhandelaar (`broker’). Voordat iemand zijn aankopen mag doen moet er doorgaans eerst een vragenlijst worden ingevuld om in beeld te krijgen wat de doelstellingen van de belegger zijn en welke risico’s hij kan lopen. Dat heet het vastleggen van het risicoprofiel. Banken zijn verplicht dit te doen en hebben een ‘zorgplicht’: wie aangeeft dat hij niet teveel risico kan lopen, mag niet te veel in risicovolle beleggingsvormen zitten.
De prijsvorming van effecten
Aandelen en obligaties hebben geen prijskaartje zoals een krop sla in de supermarkt. Er zijn altijd twee prijzen (of koersen): de prijs waarop men kan kopen (laatkoers’) en de prijs waarop men kan verkopen (`biedkoers’). De laatst gedane koers is dus niet altijd de prijs waarop men een aandeel kan kopen of verkopen. Speciale beurshandelaren (`liquidity providers’) geven prijzen af waarop zij willen kopen en verkopen om de handel gaande te houden, zodat beleggers hun orders altijd kwijt kunnen. Naast de provisie die de bank in rekening brengt, is er dus het verschil tussen de bied- en laatprijs, de ‘spread’. De laatprijs is altijd iets hoger dan de biedprijs, het is de inkomstenbron van de liquidity provider.
Het opgeven van orders via internet is bij veel partijen wat provisie betreft voordeliger dan telefoneren met een beleggingsadviseur. Daar staat tegenover dat een telefoontje met een adviseur de kans op fouten verkleint. Zeker voor de beginnende belegger kan het daarom verstandig zijn eerst enige tijd te handelen in overleg met een adviseur. Een foutieve order kan immers een flinke schadepost opleveren.
Soorten orders
Een belegger kan vele verschillende soorten orders afgeven. Enkele van de belangrijkste zijn:
Bestens order: dit is een koop- of verkooporder die direct wordt uitgevoerd tegen de actuele biedprijs of laatprijs in de markt.
Limietorder: dit is een koop- of verkooporder die alleen wordt uitgevoerd als de prijs voldoet aan de opgegeven limiet (een maximale prijs bij een kooporder, een minimale prijs bij een verkooporder). Het kan dus gebeuren dat een limietorder niet wordt uitgevoerd, of veel later.
Stoplossorder: dit is een verkooporder die wordt uitgevoerd als de koers een bepaald niveau bereikt. Dit type order wordt gebruikt om het verlies op effecten te beperken. Het kan dus gebeuren dat een stoploss order nooit wordt uitgevoerd.
Combinatieorder: order die alleen wordt uitgevoerd samen met een andere order. Ook hierbij kan een limiet worden opgegeven voor de prijs van het totaal
ISIN-codes
Alle effecten op de beurs (aandelen, obligaties) hebben een speciale unieke code, de ISIN-code (International Securities Identification Number). Hiermee wordt verwarring uitgesloten. Daarnaast gebruikt elke beurs ook eigen codes en afkortingen, waarmee bijvoorbeeld op websites naar de bijbehorende aandelen kan worden gezocht. Hierbij dient men wel goed op te letten op welke beurs men handelt: de code HEI staat in Duitsland voor het aandeel in Heidelberg Cement, in de Verenigde Staten betreft de code HEI het luchtvaartindustriebedrijf HEICO. De code voor de aandelen Heineken in Amsterdam is HEIA. Zie bijlage 1 voor de codes van de aandelen die later in dit boek worden besproken.